ഇന്ത്യൻ കലാ സിനിമയുടെ ഇതിഹാസമായ ശ്യാം ബെനഗലിന്റെ സംഭാവനകൾ അതുല്യമാണ്. എഴുപതുകളിലും എൺപതുകളിലും ഇന്ത്യൻ സിനിമ ലോകവേദികളിൽ നിറഞ്ഞു നിന്നത് ശ്യാം ബെനഗലിന്റെ സൃഷ്ടികളിലൂടെയായിരുന്നു. പതിനെട്ട് തവണ ദേശീയ അവാർഡ് നേടിയ അദ്ദേഹത്തെ ദാദാസാഹെബ് ഫാൽകെ അവാർഡ്, പത്മശ്രീ, പത്മഭൂഷൺ എന്നീ പുരസ്കാരങ്ങൾ നൽകി രാജ്യം ആദരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഹിന്ദി സിനിമ കേവലം ബോളിവുഡ് മസാലപ്പടങ്ങൾ മാത്രമല്ലെന്ന് ലോകം തിരിച്ചറിഞ്ഞത് ശ്യാം ബെനഗലിന്റെ സിനിമകളിലൂടെയാണ്. ബംഗാളി സിനിമയിൽ എഴുപതുകളിൽ മൃണാൾ സെൻ തുടങ്ങിയവർ നടത്തിയ നവതരംഗ വിപ്ലവത്തിന് സമാനമായിരുന്നു ബെനഗൽ ഹിന്ദി സിനിമയിൽ നടത്തിയ മുന്നേറ്റങ്ങൾ. ഹൈദരാബാദ് സ്വദേശിയായ ശ്യാം ബെനഗൽ 26-ാം വയസ്സിൽ ഗുജറാത്തി ഭാഷയിൽ ഡോക്യുമെന്ററി സംവിധാനം ചെയ്താണ് തന്റെ സിനിമാ യാത്ര ആരംഭിച്ചത്.
1973-ൽ അനന്ത് നാഗിനെയും ശബാന ആസ്മിയെയും ആദ്യമായി അഭിനയിപ്പിച്ച ‘അങ്കൂർ’ എന്ന സിനിമയോടെ ഇന്ത്യയ്ക്കകത്തും പുറത്തും ശ്രദ്ധ നേടി. 1975-ൽ സംവിധാനം ചെയ്ത ‘നിശാന്ത്’ തെലങ്കാനയിലെ ഫ്യൂഡൽ പീഡനങ്ങളുടെയും സ്ത്രീ ചെറുത്തുനിൽപ്പിന്റെയും ചലച്ചിത്ര ഭാഷ്യമായിരുന്നു. ഗുജറാത്തിൽ വർഗീസ് കുര്യന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ നടന്ന ധവള വിപ്ലവമാണ് ‘മന്ഥൻ’ സിനിമയുടെ ഇതിവൃത്തം. ക്ഷീര കർഷകരുടെ സംഭാവനകളോടെ നിർമിച്ച ഈ ചിത്രം ചലച്ചിത്ര നിർമാണത്തിലെ ക്രൗഡ് ഫണ്ടിംഗിന്റെ ആദ്യ മാതൃകയായി.
ഇന്ത്യൻ സിനിമയിലെ ഏറ്റവും കരുത്തുറ്റ സ്ത്രീ കഥാപാത്രങ്ങളെ സൃഷ്ടിച്ച ബെനഗലാണ് ശബാന ആസ്മിക്കും സ്മിതാ പാട്ടീലിനും ഇന്ത്യൻ സിനിമയിൽ ഒരു മേൽവിലാസം നൽകിയത്. 1983-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ‘മാണ്ഡി’ രാഷ്ട്രീയത്തെയും വേശ്യാവൃത്തിയെയും കുറിച്ചുള്ള ഒരു ആക്ഷേപ ഹാസ്യ ചിത്രമായിരുന്നു. ഗോവയിലെ പോർച്ചുഗീസ് പശ്ചാത്തലത്തിലുള്ള ‘ത്രികാൽ’, ‘ജൂനൂൺ’, ‘സുബൈദ’, ‘സർദാരി ബീഗം’ തുടങ്ങിയ സിനിമകളും ബെനഗലിന്റെ സംഭാവനകളാണ്.
ശശി കപൂറിനെ പോലുള്ള ബോളിവുഡ് നായകർ വരെ ബെനഗൽ സിനിമകൾ നിർമിക്കാൻ പണം മുടക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഓം പുരി, നസറുദ്ദീൻ ഷാ, അമരീഷ് പുരി തുടങ്ങിയ നടന്മാരുടെ ഏറ്റവും മികച്ച പ്രകടനങ്ങളും ബെനഗൽ ചിത്രങ്ങളുടെ മികവാണ്. കാൻ, ബെർലിൻ, മോസ്കോ ഉൾപ്പെടെയുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര ചലച്ചിത്രമേളകളിലെല്ലാം ഇന്ത്യൻ സിനിമയുടെ പതാക ഉയർത്തിപ്പിടിച്ചു.
പൂനാ ഫിലിം ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽ അധ്യാപകനും പിന്നീട് ചെയർമാനുമായിരുന്ന ബെനഗൽ ഇന്ത്യൻ സിനിമയിലെ ഒരു തലമുറയെ തന്നെ വാർത്തെടുത്ത സംവിധായകനാണ്. 2006 മുതൽ 2012 വരെ രാജ്യസഭാംഗമായിരുന്ന ശ്യാം ബെനഗലിനെ പോലെ ഇന്ത്യൻ സിനിമയുടെ സർവ്വ രംഗത്തും സജീവമായി തലയുയർത്തി നിന്ന മറ്റൊരു സംവിധായകനെ എടുത്തു പറയാനില്ല.
Story Highlights: Shyam Benegal, a legendary figure in Indian art cinema, revolutionized Hindi cinema and won 18 National Awards.
